දියවැඩියා ස්නායු රෝගය: ඔබේ ජීවිතය වෙනස් කරන කම්පනය!
දියවැඩියාව, ලංකාවේ අපිට අමුතු දෙයක් නෙවෙයි. ගෙදරක දෙන්නෙක් තුන් දෙනෙක්ට වගේ තියෙන මේ රෝගය, නිකම්ම සීනි මට්ටම වැඩිවීමක් විතරක් නෙවෙයි. ඒක අපේ මුළු ශරීරයටම බලපාන්න පුළුවන් මාරාන්තික තත්වයක්. අවාසනාවකට, දියවැඩියාවෙන් ඇතිවෙන සංකූලතා ගැන අපි වැඩි අවධානයක් දෙන්නේ නැහැ. විශේෂයෙන්ම, ස්නායු පද්ධතියට සිදුවන හානිය, එහෙමත් නැත්නම් Diabetic Neuropathy කියන රෝගය ගැන බොහෝදෙනෙක් දන්නේ නැහැ. මේක සෙමින් සෙමින් ඇවිත්, අපේ ජීවිතේ සතුට උදුරගන්න පුළුවන් බරපතල තත්වයක්.
මට මතකයි මගේ අසල්වැසි මාමා කෙනෙක්ට මේ තත්වය ආපු විදිහ. මුලින්ම නිකම්ම අත් පාවල හිරිවැටීමක් වගේ දැනුනත්, ටික ටික වේදනාව වැඩිවෙලා, අවසානයේදී එයාගේ ඇවිදීම පවා අපහසු වුණා. ඒක එයාගේ ජීවිතේට ලොකු බලපෑමක් කළා. ඒ නිසාමයි මේ වගේ වැදගත් මාතෘකාවක් ගැන ඔයාලට කියන්න හිතුවේ. මේ ලිපිය කියෙව්වාට පස්සේ, දියවැඩියා ස්නායු රෝගය කියන්නේ මොකක්ද, ඒක හැදෙන්නේ ඇයි, රෝග ලක්ෂණ මොනවද, සහ කොහොමද මේකෙන් බේරෙන්නේ කියන එක ගැන ඔයාට පැහැදිලි අවබෝධයක් ලැබෙයි. ඊට අමතරව, දියවැඩියාව තියෙන ඔයාගේ හිතවතෙකුට මේ ලිපිය යැවීමෙන් ඔහුගේ හෝ ඇයගේ ජීවිතය බේරාගන්නටත් උදව් වෙයි.
අන්තර්ගතය
- දියවැඩියා ස්නායු රෝගය (Diabetic Neuropathy) යනු කුමක්ද?
- දියවැඩියා ස්නායු රෝගයේ ප්‍රධාන වර්ග සහ රෝග ලක්ෂණ
- දියවැඩියා ස්නායු රෝගයට හේතු සහ අවදානම් සාධක
- දියවැඩියා ස්නායු රෝගය සඳහා ප්‍රතිකාර සහ කළමනාකරණය
- දියවැඩියා ස්නායු රෝගය වැළැක්වීම: දැනුම ඔබේ බලයයි
- නිතර අසන ප්‍රශ්න (FAQs)
දියවැඩියා ස්නායු රෝගය (Diabetic Neuropathy) යනු කුමක්ද?
Diabetic Neuropathy කියන්නේ දියවැඩියාව නිසා ස්නායු වලට හානි වීමෙන් ඇතිවන තත්වයක්. අපේ ශරීරය පුරාම තියෙන ස්නායු තමයි මොළයේ ඉඳන් ශරීරයේ හැම කොටසකටම පණිවිඩ යවන්නේ. මේ පණිවිඩ මඟින් තමයි අපිට වේදනාව, උණුසුම, සීතල වගේ සංවේදන දැනෙන්නේ, වගේම අපේ මාංශ පේශි පවා ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ. දිගුකාලීනව දියවැඩියාව තිබීම නිසා, රුධිරයේ සීනි මට්ටම අධික ලෙස ඉහළ යනවා. මේ අධික සීනි මට්ටම නිසා ස්නායු වලට පෝෂණය සපයන කුඩා රුධිර නාල වලට හානි වෙනවා. මේක හරියට, ගෙදරට විදුලිය සපයන වයර් කැඩීගෙන යනවා වගේ වැඩක්. විදුලි රැහැන් දුර්වල වෙද්දී, ගෙදර විදුලි උපකරණ ක්‍රියාත්මක කරන්න බැහැ වගේ, ස්නායු දුර්වල වෙද්දී ශරීරයේ අවයව වලට පණිවිඩ යැවීම බිඳ වැටෙනවා.
ඇමරිකානු දියවැඩියා සංගමයේ (American Diabetes Association) දත්ත වලට අනුව, දියවැඩියා රෝගීන්ගෙන් 50% ක් පමණ මේ තත්වයෙන් පීඩා විඳිනවා. මේකෙන් වැඩිපුරම හානි වෙන්නේ කකුල් සහ අත් වල ස්නායු වලට. නමුත් මේක අපේ හෘද ස්පන්දනය, රුධිර පීඩනය, දහඩිය දැමීම සහ ආහාර දිරවීම වගේ අභ්‍යන්තර ශරීර ක්‍රියාවලීන්ටත් බලපෑම් කරන්න පුළුවන්. කෙනෙක්ට දියවැඩියාව හැදිලා ගොඩක් කල් වෙන්න, එයාගේ දියවැඩියාව පාලනය කරගන්න බැරි වෙන්න, මේ තත්වය හැදීමේ අවදානම වැඩියි. මේකෙන් බේරෙන්න නම්, මුලින්ම මේ රෝගය ගැන නිවැරදි අවබෝධයක් තියාගන්න එක අත්‍යවශ්‍යයි. ඇත්තටම, මගේ අසල්වැසි මාමාටත් මේ තත්වය ආවේ එයා දියවැඩියාව ගැන වැඩි සැලකිල්ලක් නොදක්වපු නිසයි. සීනි මට්ටම ගැන නොසැලකිලිමත් වීම, දුම්පානය කිරීම, සහ ව්‍යායාම නොකිරීම නිසා මේ රෝගය ඉක්මනින්ම එයාගේ ජීවිතයට ඇතුළු වුණා.
.png "රුධිර සීනි ස්නායු වලට හානි කරන ආකාරය (How Blood Sugar Damages Nerves)")
දියවැඩියා ස්නායු රෝගයේ ප්‍රධාන වර්ග සහ රෝග ලක්ෂණ
Diabetic Neuropathy වල ප්‍රධාන වර්ග හතරක් තියෙනවා. ඒ හැම එකකම රෝග ලක්ෂණ වෙනස්. මේවා ගැන අවබෝධයක් තියෙන එක, නිවැරදි ප්‍රතිකාර සඳහා උදව් වෙනවා.
- Peripheral Neuropathy (පර්යන්ත ස්නායු රෝගය): මේක තමයි බහුලම වර්ගය. අත්, පය, සහ කකුල් වලට තමයි වැඩිපුරම බලපාන්නේ.
- හිරිවැටීම හෝ දැවිල්ලක් වැනි දැනීමක් (Paresthesia)
- තියුණු වේදනාවක් හෝ ඇණ වදිනවා වැනි දැනීමක්
- උණුසුම්, සීතල සහ වේදනාව දැනීම අඩු වීම
- කකුල් වල මාංශ පේශි දුර්වල වීම
- පාද වල තුවාල ඇතිවීම සහ සුව නොවී පැවතීම
- Autonomic Neuropathy (ස්වයංක්‍රීය ස්නායු රෝගය): මේකෙන් බලපාන්නේ හෘද ස්පන්දනය, රුධිර පීඩනය, ආහාර දිරවීම, සහ දහඩිය දැමීම වැනි ස්වයංක්‍රීය ශරීර ක්‍රියාකාරකම් වලට.
- නිතරම කරකැවිල්ල වැනි දැනීමක් හෝ ක්ලාන්තය
- ආහාර දිරවීමේ අපහසුතා, ඔක්කාරය, වමනය
- මුත්රාශයේ පාලනය දුර්වල වීම
- පුරුෂ ලිංගික දුර්වලතා
- Proximal Neuropathy (සමීප ස්නායු රෝගය): මේක කලාතුරකින් දැකගත හැකි දෙයක්. බොහෝවිට කලවා, උකුල් සහ තට්ටම් ප්‍රදේශයට බලපානවා.
- උකුල් සහ කලවා වල හදිසි සහ තියුණු වේදනාවක්
- කලවා මාංශ පේශි දුර්වල වීම
- Focal Neuropathy (කේන්ද්‍රීය ස්නායු රෝගය): මේක ශරීරයේ යම්කිසි එක් ස්නායුවකට පමණක් බලපාන තත්වයක්. මුහුණේ ස්නායු අංශභාගය (Bell's palsy), ඇසට බලපාන ස්නායු රෝග, සහ අතේ ස්නායු වලට බලපාන (Carpal tunnel syndrome) මේ වර්ගයට අයිති වෙනවා.
- එක් ඇසක දර්ශන දුර්වල වීම හෝ දෙකට පෙනීම
- මුහුණේ එක් පැත්තක අංශභාගය
- අතේ හෝ මැණික් කටුවේ හිරිවැටීම සහ වේදනාව
අපි ලංකාවේදී බොහෝවිට අත් පාවල හිරිවැටීමක් දැනුනොත් ඒක නිකම්ම "නහර ගැට ගැහිලා" කියලා හිතලා නොසලකා හරිනවා. නමුත් ඒක දියවැඩියාව නිසා ඇතිවෙන ස්නායු රෝගයක ලක්ෂණයක් වෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, මේ වගේ ලක්ෂණ දැනෙනවා නම්, වහාම වෛද්‍යවරයෙක් හමුවීම අනිවාර්යයි.
දියවැඩියා ස්නායු රෝගයට හේතු සහ අවදානම් සාධක
Diabetic Neuropathy ඇතිවීමට ප්‍රධානම හේතුව අධික රුධිර සීනි මට්ටම බව අපි කලින් කතා කළා. නමුත් මේ තත්වය ඇතිවීමට බලපාන වෙනත් සාධකත් තියෙනවා. මේවා ගැන අවබෝධයක් තියාගැනීමෙන් අපිට රෝගය වැළැක්වීමට හෝ පාලනය කිරීමට පුළුවන්.
- රුධිරයේ සීනි මට්ටම දිගුකාලීනව පාලනය නොකිරීම: දියවැඩියා රෝගය හඳුනාගත් මුල් අවධියේදීම සීනි මට්ටම නිසි ලෙස පාලනය කරගැනීම ඉතා වැදගත්.
- රුධිර පීඩනය: අධික රුධිර පීඩනයත් ස්නායු වලට පෝෂණය සපයන රුධිර නාල වලට හානි කරයි.
- අධික කොලෙස්ටරෝල්: රුධිර නාල වල කොලෙස්ටරෝල් තැන්පත් වීම නිසා රුධිර ගමනාගමනය දුර්වල වෙනවා.
- දුම්පානය: දුම්පානයෙන් රුධිර සංසරණයට බලපෑම් ඇතිවෙන අතර, ස්නායු වලට ලැබෙන ඔක්සිජන් ප්‍රමාණය අඩු කරනවා.
- අධික තරබාරුව: අධික බර දියවැඩියාව සහ එහි සංකූලතා ඇතිවීමේ අවදානම වැඩි කරනවා.
- වකුගඩු රෝග: වකුගඩු නිසි ලෙස ක්‍රියා නොකිරීමෙන් ශරීරයේ විෂ ද්‍රව්‍ය ඉවත් නොවීම නිසා ස්නායු වලට හානි වෙන්න පුළුවන්.
මගේ අසල්වැසි මාමාටත් මේ තත්වය වැඩි දියුණු වුණේ එයා දිගින් දිගටම දුම්පානය කිරීම සහ කෑම බීම ගැන සැලකිලිමත් නොවුණු නිසයි. එයා හිතුවේ සීනි වැඩි වෙන්නේ කෑමෙන් විතරයි කියලා. නමුත් රුධිර පීඩනය, කොලෙස්ටරෝල් වගේ දේවලුත් මේ රෝගයට බලපානවා කියලා එයාට අවබෝධයක් තිබුණේ නැහැ. ඒ නිසා, දියවැඩියාව තියෙන ඔයාට මේ කිසිම කරුණක් නොසලකා හරින්න එපා කියලා මම ආදරයෙන් ඉල්ලනවා.
දියවැඩියා ස්නායු රෝගය සඳහා ප්‍රතිකාර සහ කළමනාකරණය
දියවැඩියා ස්නායු රෝගය සම්පූර්ණයෙන්ම සුව කරන්න අමාරුයි. නමුත් නිවැරදි කළමනාකරණය සහ ප්‍රතිකාර මඟින් රෝග ලක්ෂණ පාලනය කරගෙන, රෝගය තවදුරටත් ව්‍යාප්ත වීම වළක්වා ගන්න පුළුවන්. මේ සඳහා ප්‍රධාන වශයෙන්ම ප්‍රතිකාර ක්‍රම දෙකක් තියෙනවා.
- රෝග ලක්ෂණ පාලනය කිරීම:
- වේදනා නාශක: වේදනාව අඩු කිරීම සඳහා වෛද්‍යවරයා විසින් නිර්දේශ කරන ඖෂධ ගැනීම. (ex: Pregabalin, Gabapentin)
- දේශීය ආලේපන: වේදනාව ඇති ප්‍රදේශවල ආලේප කිරීම සඳහා විවිධ ක්‍රීම් සහ පැච් වර්ග.
- භෞත චිකිත්සාව (Physiotherapy): විශේෂයෙන්ම මාංශ පේශි දුර්වල වූ අවස්ථාවලදී භෞත චිකිත්සාව මඟින් යම් සහනයක් ලබා ගත හැකිය.
- රෝගය ඇතිවීමට හේතුව පාලනය කිරීම:
- රුධිරයේ සීනි මට්ටම පාලනය කිරීම: මෙය තමයි වඩාත්ම වැදගත් දේ. නිසි ආහාර වේලක්, ව්‍යායාම, සහ අවශ්‍ය නම් ඖෂධ හෝ ඉන්සියුලින් මඟින් සීනි මට්ටම පාලනය කරගන්න ඕනෑ.
- පාද රැකවරණය: දියවැඩියා රෝගීන්ගේ පාදවල තුවාල සුව නොවීම බරපතල තත්වයක්. ඒ නිසා දිනපතා පාද පරීක්ෂා කිරීම, සපත්තු සහ මේස් ගැන සැලකිලිමත් වීම ඉතා වැදගත්.
- ජීවන රටාව වෙනස් කිරීම: දුම්පානය නතර කිරීම, මත්පැන් පානය සීමා කිරීම, සහ සමබල ආහාර වේලක් ගැනීම වගේ දේවල් මේ තත්වය පාලනය කරගන්නට උදව් වෙනවා.
ඇත්තටම, මේ රෝගයට ප්‍රතිකාර කරනවාට වඩා වැදගත් වෙන්නේ රෝගය හැදෙන්නට නොදී වැළැක්වීමයි. ඒක කොහොමද කරන්නේ කියලා දැන් අපි බලමු.
දියවැඩියා ස්නායු රෝගය වැළැක්වීම: දැනුම ඔබේ බලයයි
Diabetic Neuropathy වැළැක්වීමට තියෙන හොඳම ක්‍රමය තමයි දියවැඩියාව නිසි ලෙස කළමනාකරණය කිරීම. මෙය අමාරු දෙයක් වුණත්, අපේ ජීවිතය ලස්සනට තියාගන්න නම් මේ දේවල් අනිවාර්යයෙන්ම කරන්න වෙනවා.
- රුධිරයේ සීනි මට්ටම නිතරම පරීක්ෂා කරන්න: දවසට දෙතුන් පාරක් සීනි මට්ටම පරීක්ෂා කරලා, වෛද්‍ය උපදෙස් අනුව එය පාලනය කරගන්න.
- ව්‍යායාම කරන්න: දිනපතා අවම වශයෙන් විනාඩි 30ක්වත් ව්‍යායාම කරන්න. ඇවිදීම, බයිසිකල් පැදීම වගේ සරල දේවලුත් ප්‍රමාණවත්.
- සමබල ආහාර වේලක් ගන්න: තන්තු අධික ආහාර, පළතුරු, එළවළු සහ අඩු මේද සහිත ප්‍රෝටීන් ආහාරයට ගන්න. සීනි අධික ආහාර සහ බීම වර්ග වලින් ඈත් වෙන්න.
- දුම්පානයෙන් වළකින්න: මේක දියවැඩියා රෝගීන් අනිවාර්යයෙන්ම අනුගමනය කළ යුතු දෙයක්. දුම්පානය ඔබේ ස්නායු හානිවීම වේගවත් කරනවා.
- පාද ගැන සැලකිලිමත් වෙන්න: දිනපතා පාද පරීක්ෂා කරන්න. ඇතුළත සහ පිටත සිනිඳු පාවහන් පළඳින්න.
මේ උපදෙස් අනුගමනය කිරීමෙන් අපිට මේ රෝගයෙන් ආරක්ෂා වෙන්න පුළුවන්. මේ ගැන වැඩි විස්තර දැනගන්න ඕන නම් ඔබට ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ (WHO) වෙබ් අඩවිය හෝ ඇමරිකානු දියවැඩියා සංගමයේ වෙබ් අඩවියට පිවිසෙන්න පුළුවන්.
නිතර අසන ප්‍රශ්න (FAQs)
දියවැඩියා ස්නායු රෝගය සුව කරන්න පුලුවන්ද?
නැහැ. නමුත් රුධිර සීනි මට්ටම හොඳින් පාලනය කිරීම මගින් රෝග ලක්ෂණ පාලනය කරගෙන, රෝගය තවදුරටත් ව්‍යාප්ත වීම වළක්වා ගන්න පුළුවන්.
මගේ අතපය හිරිවැටෙනවා, ඒක දියවැඩියා ස්නායු රෝගයක්ද?
එහෙම වෙන්න පුළුවන්. නමුත් ඒක වෙනත් රෝගයක් නිසාත් වෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා අනිවාර්යයෙන්ම වෛද්‍යවරයෙක් හමුවෙලා නිවැරදිව රෝගය හඳුනාගන්න.
දියවැඩියා ස්නායු රෝගය නිසා කකුල් කපන්න වෙනවද?
ඔව්, ස්නායු හානි වීම නිසා පාදවල තුවාල සුව නොවී, ආසාදන ඇතිවෙලා, ඒ ආසාදනය ශරීරය පුරා පැතිරෙන්න පුළුවන්. එවැනි අවස්ථාවකදී ආසාදනය වූ කොටස ඉවත් කිරීමට සිදුවෙනවා. නමුත් මේ තත්වය කලින්ම හඳුනාගෙන නිසි ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීමෙන් මේ අවදානම අවම කරගන්න පුළුවන්.
නිගමනය
Diabetic Neuropathy කියන්නේ දියවැඩියාව නිසා ඇතිවන බරපතල සංකූලතාවයක්. ඒත් මේක අපි හොඳින් දැනුවත්ව, සැලකිලිමත්ව හිටියොත් වළක්වා ගන්න පුළුවන්. අපේ රටේ බොහෝ දෙනෙක් දියවැඩියාව කියන රෝගයට බයයි. ඒත් බය වෙනවාට වඩා, ඒක ගැන දැනුවත් වෙලා, ඒක පාලනය කරගන්න ක්‍රම දැනගන්න එක තමයි වැදගත්. මේ ලිපිය ඔයාට ඒ සඳහා හොඳ මඟ පෙන්වීමක් වෙන්න ඇති කියලා මම හිතනවා. මතක තියාගන්න, දියවැඩියාව කියන්නේ ජීවිතේ අවසානය නෙවෙයි, ඒක ඔබේ ජීවන රටාව වෙනස් කරගන්න හොඳ අවස්ථාවක්. ඔබේ ජීවිතය ඔබේ අතේ. ඒක රැකගන්න එක ඔබේ වගකීම.
මේ ගැන ඔයාගේ අදහස් පහළින් comment කරන්න. ඔයා මේ වගේ සංකූලතාවයන්ට මුහුණ දීලා තියෙනවා නම්, ඔයාගේ අත්දැකීම් අනිත් අයත් එක්ක බෙදාගන්න. මේ ලිපිය තවත් කෙනෙකුට ප්‍රයෝජනවත් වෙයි කියලා හිතෙනවා නම්, අනිවාර්යයෙන්ම share කරන්න. ඔබේ අදහස් අපට වැදගත්!