ඔයාගේ මානසික සෞඛ්‍යය සුරකින්න: ඔයා තනියම නෙවෙයි!
ඇත්තටම, මානසික සෞඛ්‍යය කියන්නේ මොකක්ද? ඒක අපේ සිතුවිලි, හැඟීම් සහ හැසිරීම් වල එකතුවක්. අපේ ජීවිතයේ සාමාන්‍ය දේවල් වලට සාර්ථකව මුහුණ දෙන්න, වැඩ කරන්න, යාළුවෝ එක්ක සතුටින් ඉන්න අපිට ශක්තිය දෙන්නේ හොඳ මානසික සෞඛ්‍යය. මේ ලිපියෙන් අපි මානසික සෞඛ්‍යය වැදගත් වෙන්නේ ඇයි කියලත්, ඒක ආරක්ෂා කරගන්න පුළුවන් ක්‍රම සහ පොදුවේ ඇතිවන ගැටලු වලට මුහුණ දෙන්නේ කොහොමද කියලත් කතා කරනවා. මේක කියෙව්වට පස්සේ ඔයාට තේරෙයි ඔයා තනියම නෙවෙයි කියලා. තවත් අයත් ඔයා වගේම හැඟීම් එක්ක පොරබදනවා. මේ ලිපිය ඔයාගේ ජීවිතේට ලොකු සහනයක් වේවි.
අවවාදයයි: මෙම ලිපිය මනෝවිද්‍යාඥයෙකුගේ හෝ වෛද්‍යවරයෙකුගේ උපදෙස් නොවේ. ඔබ මානසික සෞඛ්‍ය ගැටලු වලින් පීඩා විඳිනවා නම්, වෘත්තීය උපදෙස් ලබා ගැනීම අත්‍යවශ්‍යයි.
අන්තර්ගතය:
මානසික සෞඛ්‍යය කියන්නේ මොකක්ද? ඇයි ඒක වැදගත් වෙන්නේ?
අපි හැමෝම "මානසික සෞඛ්‍යය" කියන වචනේ අහලා තියෙනවා. ඒත් ඇත්තටම ඒකෙන් අදහස් වෙන්නේ මොකක්ද? මානසික රෝගයක් නැති වෙන එක විතරක්ද? නැහැ! මානසික සෞඛ්‍යය කියන්නේ ඒකට වඩා ගොඩක් පුළුල් සංකල්පයක්. ඒක අපේ චිත්තවේගීය, මානසික සහ සමාජයීය යහපැවැත්ම. අපිට හිතන්න, දැනෙන්න සහ ක්‍රියා කරන්න පුළුවන් ආකාරය ඒකෙන් තීරණය වෙනවා.
අපේ ජීවිතේ හැම දේකටම මානසික සෞඛ්‍යය බලපානවා. අපේ සම්බන්ධතා, රැකියාව, ඉගෙනීම්, සහ අපි ගන්න හැම තීරණයක්ම ඒකත් එක්ක බැඳිලා තියෙනවා. ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ (WHO) දත්ත අනුව, ලෝකයේ මිලියන 970 කට අධික ජනතාවක් යම් මානසික ගැටලුවකින් පෙළෙනවා. ඒ අතරින් වැඩිම පිරිසක් මානසික අවපීඩනය (depression) සහ කාංසාව (anxiety) වැනි රෝග වලින් පීඩා විඳිනවා. මේ සංඛ්‍යා වලින් අපිට තේරෙනවා මේක කොච්චර බරපතල ප්‍රශ්නයක්ද කියලා.
මේ මානසික සෞඛ්‍යය ගැන කතා කරන එක දැන් වෙනදාට වඩා ගොඩක් වැදගත්. අපි ඒ ගැන විවෘතව කතා කරන්නේ නැත්නම්, අපිට කවදාවත් ඒ ගැටලු වලට විසඳුම් හොයාගන්න බැරි වෙනවා. ඒ නිසා අපි එකිනෙකාට උදව් කරන්න පුළුවන් පරිසරයක් හදන්න ඕනේ.
- සතුටින් සහ තෘප්තිමත්ව ජීවත් වෙන්න පුළුවන්.
- අනිත් අය එක්ක හොඳ සම්බන්ධතා පවත්වන්න පුළුවන්.
- වැඩි ආත්ම විශ්වාසයක් ඇති වෙනවා.
- අභියෝග වලට සාර්ථකව මුහුණ දෙන්න පුළුවන්.
- ශාරීරිකව නිරෝගීව ඉන්නත් උදව් වෙනවා.
දවසින් දවස මානසික සුවය ලබාගන්න පුළුවන් ක්‍රම 5ක්
හොඳ මානසික සෞඛ්‍යයක් කියන්නේ ක්ෂණිකව ලැබෙන දෙයක් නෙවෙයි. ඒක දවසින් දවස අපි අපේ ජීවිතේට එකතු කරගන්න ඕන දෙයක්. මේ තියෙන්නේ ඔයාට අද ඉඳලම කරන්න පුළුවන් සරල දේවල් ටිකක්. මේවා "මනස සුවපත් කිරීම" කියන සංකල්පයට අදාළ දේවල්.
- හොඳින් නිදාගන්න: නින්ද කියන්නේ අපේ මානසික සෞඛ්‍යයට තියෙන හොඳම බෙහෙතක්. දවසට පැය 7-8ක් වත් හොඳට නිදාගන්න පුරුදු වෙන්න.
- පොඩි ව්‍යායාමයක් කරන්න: ව්‍යායාම කරනකොට අපේ සිරුරේ "happy hormones" එහෙමත් නැත්නම් සතුට ඇති කරන හෝමෝන නිපදවෙනවා. ඒක මනසට ගොඩක් හොඳයි.
- ආදරය කරන අයත් එක්ක ඉන්න: අපේ යාළුවෝ, පවුලේ අය, ආදරේ කරන අයත් එක්ක කාලය ගත කරන එක හිතට ලොකු සතුටක් ගේනවා. ඒකෙන් තනිකම නැති වෙලා මානසිකව අපි ශක්තිමත් වෙනවා.
- ඔයා කැමති දෙයක් කරන්න: ඔයාට විනෝදාංශයක් තියෙනවද? චිත්‍ර අඳින්න, පොතක් කියවන්න, සින්දුවක් අහන්න. ඔයා ආසම දෙයක් කරනකොට ඔයාගේ මනසට ලොකු සහනයක් ලැබෙනවා.
- සොබාදහම එක්ක එකතු වෙන්න: ගස්කොළන් වලින් පිරිච්ච තැනකට ගිහින් හුස්මක් ගන්න. පොඩි වෙලාවක් උනත් එළියේ ගත කරන එක මනසට ලොකු සැනසීමක් දෙනවා.
ගැටලු වලට මුහුණ දෙන්න බැරි වුණොත්? - පොදු මානසික ගැටලු සහ විසඳුම්
සමහර වෙලාවට අපි කොච්චර උත්සාහ කළත් මානසිකව වැටෙන අවස්ථා තියෙනවා. ඒක සාමාන්‍ය දෙයක්. ඒ වගේ වෙලාවට අපි අවධානය යොමු කරන්න ඕනේ පොදුවේ ඇතිවන මානසික ගැටලු සහ ඒවාට විසඳුම් ගැන.
ගොඩක් වෙලාවට අපිට දැනෙන්නේ මානසික අවපීඩනය (depression) සහ කාංසාව (anxiety) වැනි තත්ත්වයන්. මේවා අපි හැමෝම අත්විඳින සාමාන්‍ය දුක් වීම් හෝ බිය වීම් වලට වඩා වෙනස්.
- "මට විතරයි මේ වගේ ප්‍රශ්න තියෙන්නේ": මේක ගොඩක් දෙනෙක් කරන වැරැද්දක්. ඔයා තනියම නෙවෙයි. ඔයා වගේම තවත් ගොඩක් තරුණියන් මේ වගේ ගැටලු වලට මුහුණ දෙනවා. ඒක ලැජ්ජාවක් නෙවෙයි.
- "කෙනෙකුට කිව්වොත් මාව පිස්සෙක් කියලා හිතයි": මේක තමයි ලොකුම අභියෝගය. ඒත් හොඳ යහළුවෙක්ට, පවුලේ කෙනෙකුට, නැත්නම් වෘත්තීය මනෝවිද්‍යාඥයෙකුට මේ ගැන කතා කරන එක ඉතාම වැදගත්.
- "මට උදව් ඕන නෑ, මම මේක තනියම විසඳගන්නම්": මේකත් වැරදියි. මේ වගේ ගැටලු විසඳගන්න උදව්වක් ගන්න එක සාමාන්‍ය දෙයක්. උදව් ඉල්ලන එක ශක්තියක්, දුර්වලකමක් නෙවෙයි.
උපදෙස්:
- වෘත්තීය උදව් ලබාගන්න: ඔයාගේ ගැටලුව දිගටම තියෙනවා නම්, වෛද්‍යවරයෙකුගෙන් හෝ මනෝවිද්‍යාඥයෙකුගෙන් උපදෙස් ගන්න එක හොඳම දේ.
- විවේක ගන්න: හැමදාම වැඩ කරනවට වඩා ඔයාටම කියලා විවේකයක් ගන්න.
- සමාජ ජාල භාවිතය අඩු කරන්න: අනවශ්‍ය විදියට සමාජ ජාල වල ඉන්න එක මානසිකව ඔයාව තවත් පීඩනයට පත් කරන්න පුළුවන්.
මට මානසික සෞඛ්‍ය ගැටලුවක් තියෙනවද කියලා දැනගන්නේ කොහොමද?
මේක ගොඩක් දෙනෙක්ට තියෙන ප්‍රශ්නයක්. සමහර වෙලාවට අපි දුකින් ඉන්න එක, මානසික රෝගයක්ද කියලා තීරණය කරගන්න බැරි වෙනවා. ඒ නිසා අපි පොඩි ප්‍රශ්න ටිකකට උත්තර දෙමු.
මට නිතරම දුකක්, හිස් බවක් දැනෙනවා. ඒක සාමාන්‍ය දෙයක්ද?
සති කිහිපයක් තිස්සේ දිගින් දිගටම ඔයාට එහෙම හැඟීමක් දැනෙනවා නම්, ඒක මානසික අවපීඩනයේ ලක්ෂණයක් වෙන්න පුළුවන්.
කලින් සතුටින් කරපු දේවල් කරන්න දැන් මට ආසාවක් නෑ. ඒක ප්‍රශ්නයක්ද?
ඔව්. මේකත් මානසික අවපීඩනයේ ලක්ෂණයක්. මේක "anhedonia" කියලා හඳුන්වනවා.
මම හරිම කලබලෙන්, බයෙන් ඉන්නේ. පොඩි දේකටත් මගේ හිත ගැහෙනවා. ඒ ඇයි?
මේක කාංසාවේ ලක්ෂණයක්. සාමාන්‍ය බියක් නෙවෙයි, දරාගන්න බැරි තරමේ බියක්.
මගේ නින්ද සහ කෑම රටාවන් වෙනස් වෙලා. ඒක මානසික සෞඛ්‍යයට සම්බන්ධද?
ඔව්, මේවා මානසික ගැටලුවක රෝග ලක්ෂණ වෙන්න පුළුවන්.
ඉතින්, ඔයාට තේරෙන්න ඇති මානසික සෞඛ්‍යය කියන්නේ අපේ ජීවිතේ කොච්චර වැදගත් දෙයක්ද කියලා. ඒක ශරීර සෞඛ්‍යයටත් වඩා සමහර වෙලාවට වැදගත්. මතක තියාගන්න, ඔයාගේ හැඟීම් වලට ගරු කරන්න. සමහර දවස් දුක්බර වෙන්න පුළුවන්, තවත් දවස් සතුටු වෙන්න පුළුවන්. ඒක සාමාන්‍ය දෙයක්. අනිවාර්යයෙන්ම ඔයාගේ මානසික සෞඛ්‍යය ගැන සැලකිලිමත් වෙන්න. ඔයා අනිත් අයට උදව් කරනවා වගේම ඔයාටත් උදව් කරන්න පුරුදු වෙන්න. මේක ලැජ්ජාවක් නෙවෙයි, මේක ඔයාගේ ජීවිතේට ඔයා දෙන වටිනාම තෑග්ගක්.
ඔයාටත් මේ වගේ අත්දැකීම් තියෙනවද? නැත්නම් මේ ලිපිය ඔයාට උදව් වුණාද? ඔයාගේ අදහස් පහළින් comment එකක් දාන්න. ඔයාගේ යාළුවෙක් මේ වගේ දෙයකින් පීඩා විඳිනවා නම්, මේ ලිපිය එයාට share කරන්න. ඔයාටත් එයාටත් ලොකු සහනයක් වේවි.